در روان شناسی به اختصار Tom به توانایی درک افراد دیگر از طریق نسبت دادن حالات ذهنی به آنها ( یعنی حدس زدن آنچه در ذهن آنها می گذرد )گفته می شود . این موضوع شامل آگاهی از این است که حالات ذهنی دیگران چگونه بوده و می تواند متفاوت از خود فرد باشد . این حالات ذهنی شامل باورها ، تمایلات ، نیات ،عواطف و افکار است . داشتن یک نظریه عملکردی ذهن برای موفقیت در تعاملات اجتماعی روزمره انسان ضروری بوده زیرا افراد هنگام تحلیل ، قضاوت و استنباط رفتار دیگران از چنین مسئله ای استفاده می کنند .
کشف و توسعه نظریه ذهن در درجه اول از مطالعات انجام شده بر روی حیوانات و نوزادان حاصل شد .
عواملی مانند مصرف مواد مخدر و الکل ، رشد زبان ،تاخیرهای شناختی ، سن و فرهنگ می توانند بر ظرفیت فرد برای نمایش نظریه ذهن تاثیر بگذارند . پیشنهاد شده است که اختلال در تئوری ذهن می تواند در افراد مبتلا به اوتیسم ، اسکیزوفرنی ، اختلال بیش فعالی با کمبود توجه ADHD ، اعتیاد به کوکائین ، آسیب مغزی ناشی از سوء مصرف الکل ، و نیز در افراد محروم از خواب و تحت فشار شدید فیزیکی یا عاطفی دهد . برخی از محققان بر این باورند که نظریه ذهن ممکن است در داشتن ظرفیت همدلی و همدردی موثر باشد . تئوری ذهن در طول دوران کودکی با رشد قشر پیشانی شکل می گیرد .
اکثر کودکان در حال رشد از حدود چهارسالگی میتوانند باورهای مختلف و گاه غلط هم سن و سالان خود را درک کنند . تحقیقات نشان می دهند در زمان فعالیتهای مربوط به نظریه ذهن ، نواحی mPFC , TPJ و pSTS از مغز دچار افزایش فعالیت مغز می شوند . مثلا در یک تحقیق نشان داده شد که وقتی افراد مورد آزمایش شاهد شخص دیگری بودند که دستش را بالا می برد ، منطقه pSTS در مغز آنها فعال میشد . اما وقتی به همان شخص نگاه می کردند در حالی که دست او را یک دستگاه ، بدون اینکه او اراده کند ، بالا می برد pSTS فعالیتی نشان نمی داد .
آزمایش شوندگان در حالت اول ، متوجه عملی همراه با قصد و نیت می شوند و فورا به حالت ذهنی آن شخص توجه می کنند تا بفهمند چرا دستش را بالا می برد . اما در حالت دوم که دستگاه دست او را بالا می برد ، نیازی نیست که به حالت ذهنی دستگاه توجه کنند ، زیرا به وجود ذهنی برای دستگاه قائل نیستند . این قبیل آزمایشات در کنار مطالعه کسانی که لوب فرونتال یا TPJ آنها آسیب دیده و در پی آن دچار نقص در زمینه تئوری ذهن شده اند ، رابطه نواحی مختلف مغز و عملکرد نظریه ذهن را هر چه آشکارتر کرده است .